Endocarditis is de latijnse naam voor endocard-ontsteking. Het endocard is het binnenste vliesje van de hartspier. Het is de cellaag die de bloedstroom begrenst. Deze ontsteking kan zowel veroorzaakt worden door een infectie (meest frequent) als door iets anders (bijvoorbeeld een auto-immuun reactie).
Infectieuze endocarditis is een ontsteking van het endocard door een “besmettelijk” organisme. Dit kan een schimmel, een amoebe, een virus of een bacterie zijn. Vooral de bacteriële endocarditis is het meest te vrezen. Endocarditis kan optreden als een verwikkeling na heelkunde of veroorzaakt worden door bacteriën (“microben”) die zich vanuit het lichaam via de bloedbaan verspreiden. De besmetting zal bij voorkeur ontstaan op plaatsen van littekenweefsel dat ontstaat door hevige wervelingen van het bloed (ter hoogte van een VSD, ter hoogte van een zieke klep, of in een open ductus arteriosus).
Er is enkel een grote kans op besmetting als er een groot aantal bacteriën in de bloedbaan aanwezig is. Dit kan gebeuren bij de aanwezigheid van belangrijke etter-haarden (abces), en vooral op het ogenblik van het insnijden of manipuleren. Voorbeelden zijn tandontstekingen, ontstoken poliepen en amandelen, appendicitis, … Deze ontstekingen worden meestal door een welbepaalde kiem veroorzaakt, zodat aan de hand van de lokalisatie kan bepaald worden welk antibioticum het meest geschikt is.
Bij personen met een hartafwijking en zeker als er bij een operatie vreemd materiaal (klep, conduit, …) werd geplaatst, zal men trachten de kans op endocarditis te verlagen door het geven van een hoge dosis van een aangepast antibioticum. Men spreekt dan van endocarditis “profylaxe” of Anti-Osler profylaxis (het vooraf behandelen vooraleer er een besmetting is). Profylaxe wordt enkel gegeven op het ogenblik van een medische ingreep waarbij de kans op het mobiliseren van grote hoeveelheden bacteriën bestaat, zoals bij het trekken van een besmette kies, het trekken van adenoïde woekeringen (poliepen of amandelen), het uitkrabben van etter-nestjes in het tandvlees, en zo meer.. Endocarditis profylaxe bestaat dan ook uit het heel kort (vaak slechts één enkele hoge dosis) geven van een aangepast antibioticum, meestal Ampicilline. Bij buikbesmettingen wordt Gentamycine toegevoegd.
De belangrijkste voorzorgsmaatregel is en blijft echter het vermijden van ettercollecties ergens in het lichaam. Men noemt dit het vermijden en tijdig onderkennen van “focale” infecties. Voorbeelden hiervan zijn tandcaries, chronische sinusitis, ontsteking van het tandvlees, … Een goede tand en mondhygiëne is dus een must voor iedereen met een aangeboren hartafwijking. Zesmaandelijkse controle bij de tandarts wordt hier best strikt opgevolgd, naast een dagelijkse poetsbeurt. Ideaal poetst men zijn tanden na iedere maaltijd.
Zowel piercing als tatoeage zijn een belangrijke bron van infecties. Ze zijn dan ook sterk af te raden.